Neden P4C – Çocuklarla Felsefe?

“Çocuklarla felsefe eğitimi kişiyi başka biri, bir ülkeyi de başka bir ülke yapacak kadar etkili olabilir” 1  İonna Kuçuradi

Dünyaya geldiğimiz andan itibaren dünya bilmemizi gerektirecek pek çok bilgiyle doludur. Hayat bir öğrenme yolculuğu içinde başlar ve devam eder. Pek çok şeyi bilmemiz gerekir, konuşmayı, yürümeyi, koşmayı, okumayı, yazmayı, sayıları…

Peki, düşünmeyi nasıl öğreniriz? Konuşmayı, yürümeyi, koşmayı vs öğretenler düşüncelerimizde bizi yalnız mı bırakırlar? Elbette, hayır… Çünkü bizim yerimize önceden düşünüp nasıl bir hayat yaşamamız gerektiği ile ilgili ezberlenmiş reçeteleri önümüze sunarlar. Bizde bize sunulan reçeteleri çoğu zaman sorgulamadan olduğu gibi kabul ederiz ve hayatımızı bize ezberletilen düşüncelerin içinde yaşarız.

Zaman geçmeye devam ederken düşünceler de zihinlerimizde kök salmıştır. Bize hayatla ilgili ezberletilen düşünceleri artık kendi düşüncelerimiz gibi sahiplenmiş ve doğru olduğu üzerinde bir inanç geliştirmişizdir. Fakat bu düşüncelerin bize nerelerden miras kaldığının çoğu zaman farkında değilizdir. Belki ailemizden, belki yakın arkadaşlarımızdan, belki kültürümüzden, belki dini inançlarımızdan, belki içinde yaşadığımız dünyadaki sistemlerin bize dayattıklarından… Bu belkileri daha da çoğaltmamız mümkün ama sahip olduğumuz düşüncelerin doğrulukları konusunda hiç endişe etmeyiz.

Peki ya şimdiye kadar bildiklerim bir yanlıştan bir yanılsamadan ibaretse? Çocuklarımı daha güzel bir dünyaya hazırlayım derken bir yanılsama içinde yetiştiriyor olmadığımı nereden bilebilirim?  İçinde bulunduğu dünyayı, dünyadaki konumunu, içinde bulunduğu toplumu, değerleri,  insanı, çiçeği, kelebeği ezberleterek ona hayatın anlamını bulmada ne kadar yardımcı olabilirim?

Eğer çocuklarımıza bu dünya da anlamlı bir yaşam reçetesi miras bırakmak istiyorsak onlara doğru düşünme becerilerini kazandırmak için birlikte bir işbirliği içinde olmamız gerekiyor. Peki, bu işbirliğinde felsefe bize nasıl yardımcı olabilir?

Jana Mohr Lone, Filozof çocuk kitabında bize felsefenin özünde bir bilgi birikimi değil, bir düşünme ve yaşama biçimi olduğunu söyler ve şöyle devam eder;  “Büyürken temel ihtiyaçlardan biri dünyayı anlamlandırmak ve dünyada bir yer edinebilmektir. Bunu etkili bir şekilde gerçekleştirebilmek, kişinin hayatının kontrolünü eline alarak mümkün olan en iyi hayatı yaşamak için kararlar verip harekete geçmeyi ve gerçeği anlamak için meydan okuma duygusu geliştirmeyi gerektirir.” 2

Çocuklarla Felsefenin kazanımlarını ayrı bir başlık altında inceleyeceğiz ama burada yine Jana Mohr Lone’nun çocukların felsefi açıdan düşünmelerine yardımcı olmanın onların gelişimi için öne sürdüğü üç temel boyuta dikkat çekmek isterim;

Birincisi; Çocuğun hayat ile ilgili heyecanını ve merakını beslemek, çocukların daha derin ve anlamlı bir hayat yaşamasını sağlar. Bu tarz soruları onlarla birlikte keşfetmeye başlamak olayların nasıl gerçekleştiği ile ilgili bilinçlerinin artmasına yardımcı olur.

İkincisi: Diğer insanlarla birlikte felsefi sorgulamayla meşgul olmak; çocukların dünyada çok farklı bakış açıları ve yollar olduğunu anlamasına ve kendi görüşlerini önemli ölçüde gözden geçirmesine olanak verir. Aynı şeyi görmenin pek çok yolu olduğunu ve hepsinin tek ve değerli olduğunu anlama deneyimi felsefenin güçlü bir özelliğidir. Felsefe bize ne kadar tuhaf görünse de herhangi bir görüşün ciddiye alınması gerektiğini savunur.

Son olarak; önemli ve karmaşık sorular hakkında yapılan derin tartışmalar, çağdaş yaşamda çok önemli olan analitik ve eleştirel düşünme becerilerini geliştirir. Bize ve özellikle de çocuklarımıza gün geçtikçe daha çok ve daha hızlı ulaşan bilginin hangisinin güvenilir olup olmadığını ayırt etmek için bilgiyi eleştirel bir yolla değerlendirme yeteneğine sahip olmak çok önemlidir. Mesela bilgi internet sitesinde sunulursa, gençler mutlaka bu bilginin doğru olduğunu düşünür. Gençler, kendilerine verilen bilgi ile soru sorma imkânına sahip olmaya ve bilgiyi eleştirel bir bakış açısıyla incelemek için kendilerine güvenmeye ihtiyaç duyar. Felsefe düşüncelerimizin ve davranışlarımızın altında yatan ve kesin bir sona yerleştirilemeyen sorulara odaklandığı için sabit inanç ve önyargılardan ziyade, nedenlere ve analizlere dayalı iddiaları değerlendirmeyi gerektirir.  ( Lone, İstanbul 2021)

Bize bu konuda yardımcı olabilecek sorulara ihtiyacımız var ve bu soruları felsefe yoluyla sorabilir, cevaplar arayabiliriz.

Bazılarımız bu soruya şöyle yanıtlayabilir; aklı her şeyi düşünemeyecek kadar olgunlaşmamış bir çocuk doğruyu yanlışı bilemez, doğruyu yanlışı ayırt edebilmek için belli bir bilgi birikimi ve tecrübe gereklidir ve bu da ancak yetişkinlerle olabilir.

Aygül BALKIN

Kaynakça;

1 Ülper Oktar, S. (2019) “Çocuklarla Felsefe Üzerine Bir İnceleme” Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi Sayı 17, Ocak

2 Lone, J.M. (2021) “Filozof Çocuk”, 7.baskı, Çev. Gülsün Arıkan, İstanbul